Antwerpen en Berchem

Op 25 november 1925 worden Henri, Josephina en hun zoon Marcel Philip uit het bevolkingsregister van Den Haag uitgeschreven naar Antwerpen. In het Stadsarchief van Antwerpen zijn gegevens van Henri en Josephina terug te vinden. Er zijn de bevolkingsregisters van Berchem en Antwerpen, waar per adres het verblijf van de bewoners kan worden teruggevonden. Ook zijn er vreemdelingendossiers van Henri en Josephina bewaard. Aparte dossiers van Henri en Josephina, van de gemeente Berchem, en een gezamenlijk vreemdelingendossier van Henri en Josephina, van de gemeente Antwerpen. Dit laatste (12 bladen tellende) dossier is het vertrekpunt geweest voor het onderzoek in Antwerpen, want het is online hier in te zien. Bovenin kunt U met de pijltjes verder van pagina 211 t/m 222 navigeren. Uit deze bladen construeer ik de volgende (niet altijd met elkaar kloppende) fragmenten:

Blad 213: Hieruit blijkt dat Henri op 17 oktober 1925 woont Van Arteveldestraat 4, Antwerpen.

Blad 220 bevestigt dit. Hij woont daar slechts een 14-tal dagen, tot 1 november. Dan vestigt hij zich te Berchem Fourneaustraat 54.

Blad 221 bevat ongeveer dezelfde informatie, plus: Henri is verver bij Oscar Plog, Callensstraat 41 Berchem en verdient 200 Fr. in de week.

Blad 214 – 215: Henri arriveert al in Berchem op 27 september 1925, en woont daar tot hij op 27 april 1926 naar Antwerpen vertrekt. Josephina en Marcel komen op 12 januari 1926. Josephina overlegt een ‘Nederlandsch paspoort voor vreemdelingen, afgeleverd te ‘s Gravenhage op 7 november 1925‘. Blad 215 bevat 2 pasfoto’s, wellicht de enige foto’s van Henri en Josephina die nog bestaan. Met toestemming van het FelixArchief Antwerpen worden ze hieronder weergegeven.

Pasfoto's van Henri Raphalowiz en Josephina Velleman, uit het Antwerps vreemdelingendossier
Pasfoto’s van Henri Raphalowiz en Josephina Velleman, uit het Antwerps vreemdelingendossier, zoals gescand

Opmerking: Die hierboven getoonde foto’s hebben, doordat ze gescand zijn met een instelling gericht op zo goed leesbaar mogelijke tekst, vrijwel geen grijstinten. In het FelixArchief in Antwerpen bekeek ik de originelen, en maakte nieuwe foto’s van de foto’s. Die staan hieronder.

Pasfoto’s van Henri Raphalowiz en Josephina Velleman, opnieuw gefotografeerd

Dezelfde foto’s zijn overigens ook gebruikt in de verderop vermelde vreemdelingendossiers in Berchem.

Blad 218/9 is een in het net uitgetikte versie van blad 214/5, gedateerd 19 mei 1926. Vermeld adres: Boomgaardstraat 189.

Blad 216 bevat een brief van de Provincie Antwerpen, aan het Gemeentebestuur Antwerpen, gedateerd 20 juli 1928. Hieruit blijkt dat door de grenspolitie Henri zijn ‘eenzelvigheidskaart’ is ‘ontnomen, wegens onttrekken aan de voorgeschreven formaliteiten’. Hij dient zich ‘ten bureele aan te bieden voor vereffening der gesloken taks voor reisvisum’. Henri woont Provinciestraat 192. Nadrukkelijk wordt nog gesteld dat ‘aan Raphalowicz geen nieuwe eenzelvigheidskaart mag afgegeven worden.’

Blad 217 is weer een brief van de Provincie Antwerpen, 25 juli. Die dag is Henri langs geweest, heeft de gesloken taks betaald en is ‘diensvolgens terug in het bezit gesteld zijner eenzelvigheidskaart, nr. 458075.’

Blad 212 is een handgeschreven notitie, waaruit opgemaakt kan worden dat het gezin op 20 juni 1930 naar het buitenland uitgeschreven wordt.

In dit dossier worden dus vier adressen genoemd waar Henri (al dan niet samen met Josephina) gewoond zou hebben.

De bevolkingsregisters van Berchem en Antwerpen vermelden er elk slechts één, dus samen twee:

  • In Berchem worden Henri en Josephina vanuit Rijswijkseplein 16 Den Haag ingeschreven op adres Fourneaustraat 54 op 3 april 1926, en uitgeschreven naar Boomgaardstraat 189 Antwerpen, op 27 april (aangifte vertrek) en 21 mei 1926 (inschrijving Antwerpen).
  • In Antwerpen wordt (alleen) Henri vermeld op adres Boomgaardstraat 189, vanaf 27 april (aangifte vertrek in Berchem) en 21 mei 1926 (inschrijving). Op de rechterbladzijde staat geschreven: ‘bij de vrouw: zie verder – 26.8.26’, een verwijzing naar een andere inschrijving.
  • Op hetzelfde adres Boomgaardstraat 189 is een hernieuwde inschrijving van Henri, op 26 augustus 1926. Josephina en (voor het eerst) zoon Marcel Philip worden op die datum ook op datzelfde adres ingeschreven. Bij hen staat vermeld dat ze op 27 april 1926 uit de vorige gemeente Den Haag zijn vertrokken, waarschijnlijk een fout, dit zal Berchem geweest zijn. Op 20 juni 1926 wordt het gezin uitgeschreven, naar Anna van Buerenstraat 329, Den Haag.

Op 27 juni 1930 worden ze vanuit Antwerpen weer in Den Haag ingeschreven.

Samenvattend: er lijken twee ‘zekere’ adressen te zijn, namelijk die zijn vermeld in de bevolkingsregisters. De datums van aankomst in de Boomgaardstraat zijn verwarrend. De andere twee adressen (Provinciestraat en Van Arteveldestraat) lijken onzeker, misschien waren dit tijdelijke logeeradressen.

Ook werden geraadpleegd de vreemdelingendossiers van Henri en Josephina in de gemeente Berchem. Beide bestaan uit één vel papier, met een aangehecht kleiner velletje.

Vreemdelingendossier Berchem 12800 (gedateerd 3 november 1925) van Henri Raphalowiz. Hierin worden zijn personalia vermeld, namen ouders en gegevens Josephina Velleman (‘verblijft te ‘s Gravenhage’) en 1 kind (idem) en wordt vermeld dat hij in België, Berchem is gearriveerd op 28 oktober 1925, komende van ‘s Gravenhage. Als ‘Woonst’ wordt Fourneaustraat 54/a genoemd. Naar inzicht van den vreemdeling aangaande den duur van zijn verblijf in België wordt vermeld: Onbepaalde tijd. Als bijzondere opmerking staat “IS NIET IN DE BEVOLKINGSBOEKEN INGESCHREVEN GEWORDEN.” Over deze opmerking is een smalle strook papier aangehecht waarop is vermeld: ‘Visum voor verblijf van 4 maanden ‘t zij tot den 3-4-1926. M.O. 1-10-1925 Justitie O.V.Antwerpen 9-11-1925 No61527’. Henri is in het bezit van een paspoort voor vreemdelingen, afgeleverd te ‘s Gravenhage op 26 september 1925, no. 4356, en van een ‘Visé au Consulat Général de Belgique à Rotterdam pour permettre au titulaire d’effectuer un voyage en Belgique et d’en sortir pendant une période de 8 jours à dater du 20-10-1925.’ Aan het bulletijn is een papier vastgehecht, gedateerd 5-11-1925, met een ‘VERSLAG’: Volgens ingewonnen inlichtingen blijkt het dat Raphalowiz Henri wonende te Fourneaustraat N 54a regelmatig werkt als verver.

Vreemdelingendossier Berchem 12918 (gedateerd 12 januari 1926) van Josephina Velleman. Hierin worden haar personalia vermeld, namen ouders en gegevens Henri Raphalowiz (‘reeds ingeschreven zie bulletijn 12800’) en wordt vermeld dat zij in België, Berchem is gearriveerd op 28 november 1925, komende van ‘s Gravenhage. Als ‘Woonst’ wordt Fourneaustraat 54 genoemd. Vermeld wordt dat zij geen toelating heeft tot verblijf, en niet wordt ingeschreven in de bevolkingsboeken. Naar inzicht van den (sic) vreemdeling aangaande den duur van zijn (sic) verblijf in België wordt vermeld: Onbepaalde tijd. Josephina is in het bezit van een paspoort voor vreemdelingen, afgeleverd te ‘s Gravenhage op 7 november 1925, no. 4358, en van een ‘visé au Consulat de Belgique à Rotterdam le 24-11-1925 pour un voyage en Belgique et d’en sortir pendant un mois à dater du 24-11-1925.’ In de bovenmarge staat met potlood aangetekend: Boomgaardstraat 189 Antwerpen op 21.5.1926, kennelijk een volgend adres en datum van vertrek daarnaartoe. Het bulletijn is ondertekend door den (sic) belanghebbende: J. Raphalowiz. Aan het bulletijn is een papier vastgehecht, gedateerd 15-1-1926, met een ‘VERSLAG’: Volgens ingewonnen inlichtingen blijkt het dat Velleman echtgenoote (van) Raphalowitz met haar kind bij haar man de Fourneaustraat N 54 is komen wonen.